No.AWB 01/226 30 maart 2001

11230

A, te B, verzoeker,

gemachtigde: mr A.A.M. van Beek, advocaat te Tilburg,

tegen

de Directeur van de Rijksdienst voor keuring van Vee en Vlees, verweerder,

gemachtigden: mr J.C.M. Oudshoorn, mr H.C.M. Borman-Nijman, drs F.P. de Klerk en D. de

Smit.

1. De procedure

Bij besluit van 30 maart 2001 heeft verweerder verzoeker, onder verwijzing naar artikel 24

van de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren (hierna: de Wet), medegedeeld dat alle

evenhoevigen op zijn bedrijf op grond van artikel 2, onderdeel c, van het Besluit verdachte

dieren (Besluit van 15 juli 1994, houdende regels betreffende verdachte dieren, Stb.

1994/731, laatstelijk gewijzigd bij besluit van 7 augustus 1998, Stb. 1998/667, hierna: het

Besluit) met ingang van die datum als verdacht van mond- en klauwzeer worden

aangemerkt. Tevens heeft verweerder verzoeker, onder verwijzing naar artikel 21, derde

lid, van de Wet, medegedeeld dat hij spoedheidshalve onder meer de volgende maatregel

neemt:

" 1. Ter bestrijding van het mond- en klauwzeervirus en ter voorkoming van

verspreiding ervan is het noodzakelijk dat alle evenhoevigen op uw bedrijf,

overeenkomstig artikel 22, eerste lid, onderdeel f, van de GWWD, worden

gedood. Over het precieze tijdstip van het doden van de dieren zult u nog nader

ge‹nformeerd worden."

Tegen dit besluit heeft verzoeker een bezwaarschrift ingediend. Voorts heeft hij bij

verzoekschrift van 30 maart 2001 aan de president van het College verzocht een voorlopige

voorziening te treffen, strekkende tot schorsing van het besluit van 30 maart 2001 tot en

met zes weken na de beslissing op bezwaar.

De president heeft het verzoek behandeld ter zitting van 30 maart 2001, alwaar partijen bij

monde van hun gemachtigden hun standpunt nader uiteen hebben gezet.

2. De toepasselijke regelgeving

De considerans, alsmede de artikelen 2, 4 en 5 van Richtlijn nr. 85/511/EEG van de Raad

van de Europese Gemeenschappen van 18 november 1985 tot vaststelling van

gemeenschappelijke maatregelen ter bestrijding van mond- en klauwzeer, zoals nadien

gewijzigd (PbEG L315, hierna: de Richtlijn), luiden, voorzover hier van belang, als volgt:

" (.)

Overwegende dat, zodra de aanwezigheid van de ziekte wordt vermoed,

maatregelen moeten worden getroffen om de ziekte onmiddellijk doeltreffend

te kunnen bestrijden nadat bevestiging van het vermoeden is verkregen; (.)

(.)

Artikel 2

(.)

Voorts wordt verstaan onder:

(.)

c) besmet dier: alle voor de ziekte vatbare dieren waarop:

- klinische symptomen of na het slachten letsels werden vastgesteld die op

mond- en klauwzeer kunnen duiden, of

- de aanwezigheid van mond- en klauwzeer officieel werd vastgesteld na

laboratoriumonderzoek;

d) van besmetting verdacht dier: alle voor de ziekte vatbare dieren die klinische

symptomen of na het slachten letsels vertonen, zodat met recht de

aanwezigheid van mond- en klauwzeer mag worden vermoed;

e) van besmetting verdacht dier: alle voor de ziekte vatbare dieren die -

volgens de ingewonnen epizo"tiologische inlichtingen - rechtstreeks of

onrechtstreeks in contact kunnen zijn geweest met het mond- en

klauwzeervirus.

Artikel 4

1. De Lidstaten zien erop toe dat, wanneer er zich op een bedrijf een of meer

van besmetting verdachte dieren bevinden, onverwijld een officieel onderzoek

wordt ingesteld om na te gaan of deze ziekte al dan niet aanwezig is, en in het

bijzonder dat de offici‰le dierenarts de passende monsters neemt of laat nemen

voor laboratoriumonderzoek.

Zodra de bevoegde autoriteit van de verdenking in kennis gesteld is, laat zij het

bedrijf onder officieel toezicht plaatsen en geeft zij met name opdracht:

- alle dieren van alle categorie‰n voor de ziekte vatbare dieren op het bedrijf te

tellen en voor iedere categorie het aantal dieren aan te geven dat reeds

gestorven is dan wel mogelijk besmet is; bij de telling moeten ook de dieren in

aanmerking worden genomen die in de periode van verdenking geboren en

gestorven zijn; de gegevens van deze telling moeten op verzoek worden

overgelegd en kunnen bij elke inspectie worden gecontroleerd,

- alle voor de ziekte vatbare dieren op het bedrijf op stal te houden of onder te

brengen op andere plaatsen waar zij ge‹soleerd kunnen worden,

(.)

2. De bevoegde autoriteit kan de in lid 1 bedoelde maatregelen uitbreiden tot de

onmiddellijk aangrenzende bedrijven wanneer in verband met de ligging

hiervan, de plaatselijke situatie of de contacten met de dieren van het bedrijf

die van de ziekte worden verdacht, voor een eventuele besmetting moet worden

gevreesd.

(.)

Artikel 5

Zodra is bevestigd dat zich in een bedrijf een of meer dieren als omschreven in

artikel 2, onder c, bevinden, zien de Lid-Staten erop toe dat de bevoegde

autoriteit de volgende maatregelen neemt:

1. de offici‰le dierenarts neemt de passende monsters of laat deze nemen met

het oog op de onderzoeken door het in de bijlage vermelde laboratorium,

wanneer deze monsternemingen en onderzoeken niet zijn verricht tijdens de

periode van verdenking overeenkomstig artikel 4, lid 1, eerste alinea;

2. naast de in artikel 4, lid 1, genoemde maatregelen, worden onverwijld de

volgende maatregelen getroffen:

- worden alle voor de ziekte vatbare dieren op het bedrijf onder officieel

toezicht ter plaatse afgemaakt, op zodanige wijze dat alle gevaar voor

verspreiding van het mond- en klauwzeervirus kan worden voorkomen,

- worden voornoemde dieren, na het afmaken, onder officieel toezicht

vernietigd, op zodanige wijze dat alle gevaar voor verspreiding van het mond-

en klauwzeervirus kan worden voorkomen,

(.)

4. de bevoegde autoriteit kan de onder 1 bedoelde maatregelen uitbreiden tot de

onmiddellijk aangrenzende bedrijven, wanneer in verband met de ligging

hiervan, de plaatselijke situatie of de contacten met de dieren van het bedrijf

waar de ziekte werd geconstateerd, voor een besmetting moet worden

gevreesd."

Bij de Wet is onder meer het volgende bepaald:

" Artikel 15

1. t/m 3. (.)

4. Bij algemene maatregel van bestuur wordt bepaald wanneer dieren als

verdachte dieren moeten worden aangemerkt.

Artikel 21

1. Een door Onze Minister aangewezen ambtenaar deelt de burgemeester, zo

nodig na overleg met het hoofd van de voor de provincie waar het geval zich

heeft voorgedaan, door de stichting genoemd in artikel 82 aangewezen of

ingestelde gezondheidsdienst voor dieren, zo spoedig mogelijk mede welke

maatregelen tot bestrijding van de ziekte door hem nodig worden geacht.

2. De burgemeester neemt de nodig geachte maatregelen zo spoedig mogelijk.

3. In spoedeisende gevallen neemt de in het eerste lid bedoelde ambtenaar deze

maatregelen zelf en stelt hij de burgemeester daarvan onmiddellijk in kennis.

Artikel 22

1. De in artikel 21 bedoelde maatregelen kunnen zijn:

(.)

f. het doden van zieke en verdachte dieren;

(.)

Artikel 111

Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur kunnen ter uitvoering van

krachtens het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische

Gemeenschap vastgestelde verplichtingen inzake onderwerpen waarop deze

wet van toepassing is, regelen worden gesteld waarbij kan worden afgeweken

van bepalingen van deze wet."

Artikel 2 van het Besluit, waarbij in de considerans onder meer wordt verwezen naar de

Richtlijn, alsmede naar de artikelen 15, vierde lid, en 111, van de Wet, luidt als volgt:

" Dieren worden als verdachte dieren aangemerkt, indien:

a. de aangewezen dierenarts bij de dieren verschijnselen meent te bespeuren

van een besmettelijke dierziekte of

b. de dieren zich met zieke of verdachte dieren in dezelfde verblijfplaats

bevinden of binnen de in artikel 3 genoemde termijn hebben bevonden dan wel

binnen deze termijn daarmee in aanraking zijn geweest of

c. de aangewezen ambtenaar redenen heeft om aan te nemen dat de dieren in de

gelegenheid zijn geweest om te worden besmet, en de diersoort voor de

desbetreffende besmettelijke dierziekte vatbaar is."

3. Feiten en omstandigheden

Bij de beoordeling van het verzoek om voorlopige voorziening gaat de president op grond

van de stukken en het onderzoek ter zitting uit van de volgende feiten en omstandigheden.

- Op 29 maart 2001 is vastgesteld dat dieren op het bedrijf van C te D (hierna: het

primaire bedrijf) besmet zijn met het mond- en klauwzeer-virus.

- Verzoeker houdt een drietal koeien in een stal die hij huurt van E, de vader van C.

Deze stal is gelegen op meer dan 2 kilometer afstand van het primaire bedrijf.

- Op 29 maart 2001 heeft de RVV, na verzoeker mondeling in kennis te hebben gesteld

van de beslissing om de drie koeien te ruimen, getracht hieraan uitvoering te geven.

- Tegen de mondelinge ruimingsbeslissing heeft verzoeker bij brief van 29 maart 2001

een bezwaarschrift ingediend.

- Vervolgens heeft verweerder het besluit genomen ten aanzien waarvan thans het

verzoek om een voorlopige voorziening is gedaan. In dit besluit heeft verweerder de

reden van verdenking van mond- en klauwzeer van verzoekers koeien als volgt

omschreven:

" De reden van verdenking is vermoedelijke dier- en/of menscontacten met een

besmet bedrijf. Daardoor kan niet uitgesloten worden dat de dieren op uw

bedrijf in de gelegenheid zijn geweest om te worden besmet met mond- en

klauwzeer."

4. De gronden van het verzoek

Bij haar verzoekschrift en ter zitting heeft verzoekster - kort samengevat - het volgende

aangevoerd.

Het besluit tot ruimen van verzoekers dieren is in strijd met de Richtlijn. Immers, de in

artikel 5 van de Richtlijn genoemde maatregelen, waaronder ruiming, kunnen slechts

worden getroffen indien is bevestigd dat zich in een bedrijf ‚‚n of meer dieren als bedoeld

in artikel 2, aanhef en onder c, van de Richtlijn bevinden en deze situatie doet zich ten

aanzien van verzoekers koeien niet voor: deze dieren zijn hedenochtend 30 maart 2001

onderzocht en daarbij zijn geen klinische verschijnselen van mond- en klauwzeer

waargenomen. Ook artikel 5, vierde lid, van de Richtlijn biedt geen grondslag voor het

doden van verzoekers koeien: de stal waar deze dieren verblijven ligt - ge‹soleerd - op 5

kilometer afstand van het primaire bedrijf, zodat geen sprake is van een "onmiddellijk

aangrenzend bedrijf" in de zin van die bepaling. Verzoeker heeft er hierbij nog op gewezen

dat de Richtlijn een limitatief karakter heeft.

Daarnaast is verweerders interpretatie van de nationale regelgeving en in het bijzonder van

artikel 2, aanhef en onder c, van het Besluit niet verenigbaar met de Richtlijn, gezien het

imperatieve/uitputtende karakter daarvan.

De vermoedelijk dier- en/of menscontacten waarnaar in het besluit van 30 maart 2001

wordt verwezen hebben zich niet voorgedaan. In dit verband wordt verwezen naar een per

fax toegezonden, ter zitting overgelegde verklaring van E, luidende:

" Ondergetekende verklaart in alle eerlijkheid

- geen dierlijk contact te hebben gehad met rundvee van A

- geen materiaalcontact te hebben gehad met bijv. kleding, schoeisel etc. E

draagt bedrijfskleding v.h. bedrijf van zijn zoon, die daar achterblijft."

Verzoeker heeft hieraan toegevoegd dat er noch contact is geweest tussen verzoeker en E,

noch tussen E en verzoekers dieren. Deze contacten zijn niet aangetoond, verweerder heeft

hiervan zelfs geen begin van bewijs geleverd.

5. Het nadere standpunt van verweerder

Aan zijn besluit van 30 maart 2001 heeft verweerder ter zitting nog het volgende

toegevoegd.

Weliswaar zijn bij verzoekers koeien geen klinische verschijnselen van mond- en

klauwzeer vastgesteld en zijn dit derhalve geen besmette dieren als bedoeld in artikel 2,

aanhef en onder c, van de Richtlijn, maar dit neemt niet weg dat, gezien de omstandigheid

dat mensen die contact hebben gehad met besmette dieren in contact kunnen zijn geweest

met verzoekers koeien, hier sprake is van "van besmetting verdachte dieren" als bedoeld in

artikel 2, aanhef en onder e, van de Richtlijn. Gelet hierop en gelet op de afstand van de

stal waar verzoekers dieren verblijven tot het primaire bedrijf - 2400 meter en niet 5

kilometer, zoals verzoeker stelt - kunnen de dieren met toepassing van artikel 5, vierde lid,

van de Richtlijn worden geruimd. Weliswaar is deze afstand groter dan het door

verweerder gehanteerde afstandscriterium, doch de 400 meter "extra" wordt

gerechtvaardigd door de familiecontacten tussen E en C. Bovendien kan ook bij bedrijven

die liggen op 2400 meter afstand van het primaire bedrijf worden gesproken van

"onmiddellijk aangrenzende bedrijven". Daarnaast heeft verweerder zich op het standpunt

gesteld dat, ook al zou de Richtlijn zelf geen mogelijkheden bieden om maatregelen te

treffen, het besluit van 30 maart 2001 niettemin niet onrechtmatig is, nu de Richtlijn

slechts minimummaatregelen voor de bestrijding van mond- en klauwzeer geeft. Dit laatste

is bevestigd in de uitspraken van 27 maart 2001, nrs. 01/204-205 en 01/210-211.

Wat betreft de grondslag van de verdachtverklaring van verzoekers dieren: het

traceringsonderzoek heeft uitgewezen dat er contacten hebben plaatsgevonden tussen

C, wiens bedrijf besmet is verklaard, en E, in wiens stal verzoekers dieren verblijven. Deze

familiecontacten zijn voor verweerder de reden geweest om verzoekers dieren preventief te

ruimen.

6. De beoordeling van het geschil

6.1 Ingevolge het bepaalde in artikel 8: 81 van de Awb juncto artikel 19, eerste lid, van de Wet

bestuursrechtspraak bedrijfsorganisatie kan, indien tegen een besluit bij het College beroep

is ingesteld, dan wel, voorafgaand aan een mogelijk beroep, bezwaar is gemaakt, op

verzoek een voorlopige voorziening worden getroffen indien onverwijlde spoed, gelet op

de betrokken belangen, dat vereist.

Gelet op hetgeen partijen over en weer hebben gesteld overweegt de president als volgt.

6.2 Het bestreden besluit berust op de overweging dat, in verband met vermoedelijke dier-

en/of menscontacten met een besmet bedrijf, niet kan worden uitgesloten dat de dieren op

het bedrijf van verzoeker in de gelegenheid zijn geweest om te worden besmet met mond-

en klauwzeer.

6.2.1 Gelet op hetgeen partijen over en weer hebben aangevoerd is er naar voorlopig oordeel

voldoende grond om de dieren van verzoeker als verdachte dieren in de zin van artikel 2,

onder c., van het Besluit aan te merken.

Daartoe overweegt de president als volgt.

Volgens de door verweerder overgelegde informatie worden de drie koeien, waar het hier

om gaat, gehouden op een locatie te , in een - overigens leegstaande - stal, die verzoeker

huurt van E. De kortste afstand van het woonhuis van E tot de stallen, waarin zich de

koeien van verzoeker bevinden, is volgens een door verzoeker gefaxte situatieschets circa

10 meter. E is de vader van C, die te B woont. Het bedrijf van C is op 21 maart 2001

geruimd. Door verweerder overgelegde uitslagen van laboratorium-onderzoek geven naar

voorlopig oordeel genoegzaam bevestiging, als bedoeld in artikel 5 van Richtlijn

85/511EEG, van een mond-en klauwzeer uitbraak op het bedrijf van C. Verzoeker heeft dit

ook niet betwist.

Verzoeker stelt dat de afstand van de onderhavige locatie tot het bedrijf van C 5 kilometer

bedraagt. Verweerder heeft gesteld dat het om ongeveer 2400 meter gaat. Wat daarvan zij,

in beide gevallen moet de conclusie luiden dat de locatie op grotere afstand ligt dan de ring

van 1 kilometer, later 2 kilometer, welke verweerder als afstandscriterium hanteert voor de

beoordeling of, gelet op de veterinaire risico's van verspreiding van het virus rondom een

besmet bedrijf, de dieren in de daar omheen liggende bedrijven als verdachte dieren

moeten worden aangemerkt.

Niettemin ziet de president, gelet op het bepaalde in artikel 2, onder c., van het Besluit

voorshands geen plaats voor het oordeel dat de dieren van verzoeker ten onrechte als

verdacht zijn aangemerkt. Gelet op de vader- zoon relatie, de afstand tussen de locaties van

E en C, het feit dat senior kennelijk in de veehouderij werkzaam is geweest en de

omstandigheid dat senior verzoekers drie koeien op zijn bedrijfslocatie gehuisvest houdt

bieden tezamen genomen voldoende redenen om, behoudens tegenbewijs, aan te nemen dat

de dieren in de gelegenheid zijn geweest om te worden besmet.

6.2.2 Vervolgens is de vraag aan de orde of er gronden zijn om tot schorsing over te gaan van het

besluit van verweerder om - zo snel als mogelijk is - verzoekers dieren te doden.

Dienaangaande overweegt de president het volgende.

Gelet op hetgeen verweerder daarover, ook in eerdere procedures, heeft aangevoerd wijzen

zijn bevindingen tot op heden met betrekking tot de verspreiding van het virus op een

bijzonder grote mate van besmettelijkheid van het onderhavig virus. In die omstandigheden

kan voorshands niet worden geoordeeld dat verweerder, bij afweging van de betrokken

belangen, niet in redelijkheid heeft kunnen oordelen dat het belang van het voorkomen van

verdere verspreiding van de ziekte het noodzakelijk maakt om tot onverwijlde actie met

betrekking tot het doden van de dieren van verzoeker over te gaan en dat verzoekers belang

hiervoor moet wijken.

De omstandigheid dat niet in geschil is dat de dieren op dit moment geen klinische

verschijnselen vertonen van mond-en klauwzeer, doet daaraan niet af. Afwachten tot

daarover meer bekend is houdt naar voorlopig oordeel immers onmiskenbaar het risico in

dat, bij een onverhoopte bevestiging daarvan als bedoeld in de Richtlijn, er een situatie

kan zijn ontstaan, die noopt tot toepassing van het beleid van de minister om op veterinaire

gronden tot ruiming van de omliggende bedrijven over te gaan. De belangen, ook van de

omliggende veehouderij-bedrijven, die aan dat risico zijn verbonden zijn zo zwaarwegend,

dat het belang van verzoeker om thans het besluit tot ruiming van de drie dieren op te

schorten daarvoor moet wijken. Ook verweerders ter zitting aangevoerde stelling dat de

veterinaire risico's geen ruimte meer bieden om de ruimingsbesluiten op te schorten totdat

partijen voor die feiten meer onderbouwing hebben kunnen geven, acht de president

voorshands niet onjuist. Hetgeen van de kant van verzoeker ter zake van de feiten ter

zitting is aangevoerd biedt onvoldoende aanknopingspunt voor een ander oordeel. Meer in

het bijzonder overweegt de president daartoe dat hetgeen in de verklaring in de fax van

30 maart van E is opgemerkt erop wijst dat deze het bedrijf van zijn zoon in de afgelopen

tijd heeft bezocht, mogelijk meerdere malen.

6.3 De gemachtigde van verzoeker heeft voorts nog aangevoerd dat het besluit van verweerder

om tot doden van de dieren van zijn cli‰nt over te gaan zich niet verdraagt met het bepaalde

in de Richtlijn. Naar zijn mening geeft de Richtlijn een uitputtende regeling. Geredeneerd

vanuit die opvatting is er, gelet op het bepaalde bij met name artikel 5, vierde lid, van de

Richtlijn, geen bevoegdheid om de onderhavige dieren af te maken. Anders dan in de

Richtlijn aldaar is bepaald, wordt hier immers onder meer de maatregel dat dieren ter

plaatse moeten worden afgemaakt niet uitgebreid tot de onmiddellijk aangrenzende

bedrijven, maar tot een bedrijf dat op een afstand van (in elk geval) meer dan twee

kilometer van het primaire bedrijf is gelegen en waartussen zich nog andere bedrijven

bevinden.

De president overweegt het volgende.

Hetgeen verzoeker aanvoert strekt ertoe in dit geding de president de conclusie te laten

trekken dat het thans bestreden besluit geschorst moet worden op grond van de door

verzoeker gestelde strijdigheid met de Richtlijn, gezien het uitputtend karakter daarvan.

Om tot zo'n conclusie te komen is het naar voorlopig oordeel noodzakelijk, gelet op de

belangen die de Richtlijn beoogt te dienen en de risico's die aan de orde zijn indien de

maatregelen die verweerder noodzakelijk acht worden uitgesteld, dat het onmiskenbaar is

dat de Richtlijn aanvullende bevoegdheden van de lidstaten uitsluit. Naar voorlopig

oordeel kunnen de diverse door verzoeker genoemde argumenten niet leiden tot het oordeel

dat van een dergelijke onmiskenbaarheid sprake is.

Daartoe overweegt de president meer in het bijzonder dat de aard van de materie waarover

de in de Richtlijn neergelegde regeling gaat, naar voorlopig oordeel mee kan brengen dat,

bijvoorbeeld vanwege het gedrag van een nog niet bekend virus-type, onder

omstandigheden verdergaand optreden nodig blijkt om de door de Richtlijn nagestreefde

doeleinden te bereiken. De Richtlijn-bepalingen vormen dus - naast de toetsing aan de

bepalingen van de Wet - weliswaar het in eerste instantie meest aangewezen uitgangspunt

voor de beoordeling door de rechter van de rechtmatigheid van de maatregelen die

verweerder neemt, maar dat sluit naar voorlopig oordeel niet uit dat onder omstandigheden

op bepaalde punten verdergaand optreden, dan in de bepalingen van de Richtlijn is

voorzien, in het licht van de Richtlijn toelaatbaar geacht moeten worden. Niet valt in te

zien, naar voorlopig oordeel, dat zodanige omstandigheden thans niet aan de orde zijn.

6.4 Wat betreft de vraag of verweerder in dit geval wellicht op minder ingrijpende wijze moet

optreden merkt de president allereerst op dat verweerder grote ruimte toekomt bij de

beoordeling van de noodzaak - in de zin van artikel 21 van de Wet - van een maatregel als

hier aan de orde. Naar voorlopig oordeel heeft verweerder de grenzen van die ruimte niet

overschreden.

6.5 Ter zake van de grieven over de belangenafweging van verweerder overweegt de president,

met verwijzing naar hetgeen hij onder meer in de zaken AWB 01/210 en 01/211 daarover

heeft overwogen, dat hem op dat punt een marginale toetsing toekomt. Die toetsing leidt de

president - bij de huidige stand van zaken met betrekking tot de mond-en klauwzeer

epidemie - niet tot het oordeel dat de beslissing van verweerder, gelet op de in geding

zijnde belangen over en weer, kennelijk onredelijk is.

6.5 Het vorenoverwogene leidt de president tot de slotsom dat het verzoek om een voorlopige

voorziening moet worden afgewezen.

6.6 De president ziet geen termen aanwezig om een der partijen met toepassing van artikel

8:75 van de Awb te veroordelen in de kosten die de andere partij in verband met de

behandeling van het verzoek heeft moeten maken.

7. De beslissing

De president wijst het verzoek om een voorlopige voorziening af.