[geïntimeerden] hebben in september 2005 een zogenoemde samenwerkings-overeenkomst gesloten met de gemeente Veere met het oog op de koop door [geïntimeerden] van het pompstation met het landgoed. De samenwerkingsovereenkomst luidt onder meer:

Artikel 4.

De wederpartij draagt zorg voor een zodanig onderhoud van de thans tot het perceel

[adres 4] behorende paden, dat die paden geschikt zijn voor het beoogde doel, te weten

voor het publiek openbare paden (waaronder ook behoort het gebruik als toegang, voorzover de gronden in eigendom behoren, naar het perceel [adres 5] ) en als toegangsweg naar het perceel [adres 1] .

De toegang tot het perceel [adres 1] is in de vorm van een vestiging erfdienstbaarheid

geregeld in een op 1 maart 1995 opgestelde notariële akte.

‘2.4. Bij de gerechtelijke plaatsopneming d.d. 22 september 2014 is vastgesteld dat de toegangsweg op dat moment in goede staat was. Aan het begin van de toegangsweg bij de woonhuizen van partijen waren er wel enkele kuilen, maar daar was geen wateroverlast, omdat de weg daar iets hoger ligt. Verder waren alle kuilen opgevuld. De zijkanten van de weg waren afgegraven en het midden van de weg was hoger dan de zijkanten.

Het bleek dat de toegangsweg kort voor de gerechtelijke plaatsopneming was hersteld door de organisatie van het Zeeland Nazomer Festival. Deze organisatie had in de buurt een evenement georganiseerd, waardoor de toestand van de weg was verslechterd. [geïntimeerde 1] had vooraf bedongen dat de organisatie van het Zeeland Nazomer Festival de toegangsweg na het evenement zou herstellen. Dit is kort voor de gerechtelijke plaatsopneming uitgevoerd.

[geïntimeerde 1] heeft meegedeeld dat in het verleden de kuilen met puin werden opgevuld, maar dat dit puin inderdaad wegspoelde. [geïntimeerde 1] heeft voorts meegedeeld dat hij op advies van een loonbedrijf de kuilen heeft laten opvullen met Duomix en dat Duomix uithardt, zodat dat niet zo snel kapot wordt gereden. [geïntimeerde 1] schat dat de kuilen eens in de twee jaren opnieuw opgevuld moeten worden met Duomix.

[appellante 2] is het niet eens met de door [geïntimeerde 1] gekozen oplossing en houdt vast aan vervanging van het asfalt van de toegangsweg door een dubbele slijtlaag. Volgens [appellante 2] is van de huidige asfaltweg weinig meer over en moet die vervangen worden.

Omdat [appellante 2] is overvallen door het herstel van de toegangsweg met Duomix kort voor de gerechtelijke plaatsopneming, is [appellante 2] toegestaan nog een akte te nemen. [appellante 2] heeft onder meer aangevoerd:

[geïntimeerde 1] heeft gesteld dat de weg nu weer twee jaar mee kan. Dat is onjuist. De Duomix is eerder ook al aangebracht en is uiteindelijk ook al binnen één jaar weer uitgespoeld. Ook is er geen enkele zekerheid dat [geïntimeerde 1] tot herstel zal overgaan, zodra kuilen eerder dan twee jaar uitspoelen. Het verleden heeft bewezen dat van [appellante 2] jarenlang geduld werd gevergd. Uiteindelijk bleek dagvaarding noodzakelijk.

Het losse opvulmiddel zorgt voor grindvorming. Dit is voor fietsers nog steeds gevaarlijk.

[appellante 2] meent dat zij herstel met asfalt mag verwacht, omdat de weg van asfalt was, temeer nu daaromtrent door [geïntimeerde 1] de toezegging is gedaan.

De kantonrechter heeft de vordering van [appellanten] afgewezen, maar [geïntimeerden] in de proceskosten veroordeeld. Tegen het vonnis is geen hoger beroep ingesteld.

Bespreking resultaten.

(…)

De weg [straatnaam] vertoont de volgende schadebeelden:

• Ernstige scheurvorming komt in grote omvang voor (Schv E3). Over vrijwel de gehele

lengte komt deze schade voor. Deze schade is zichtbaar in de talrijke reparaties welke

toegepast zijn als vulmateriaal voor gaten en de dwarsonvlakheid in rijsporen en rand.

De spoorvulling bestaat voornamelijk uit zandcement. Daar waar deze reparatie niet is

toegepast of is afgebrokkeld is ernstige scheurvorming geconstateerd en zijn bezweken

plekken in rand en rijspoor zichtbaar;

• Ernstige rafeling in enige omvang komt voor (Raf E2). Het midden van de rijbaan

vertoont materiaalverlies;

• Grote omvang in lichte en matige oneffenheden (One M3) en in geringe omvang

ernstige oneffenheden (One El). De matige en ernstige oneffenheden ontstaan door

onder andere afschilfering en afbrokkeling van de reparaties. Daardoor ontstaan veelal

in lengterichting hoogteverschillen (richels);

• Waar geen reparaties zijn uitgevoerd vertoont de weg een dwarsprofiel welke afhangt;

• Randschade komt eveneens in grote omvang voor (Rds E). Een grotere omvang lijkt

aanwezig maar de randen zijn plaatselijk voorzien van zand en/of grind en is eventuele

schade niet zichtbaar;

• Tevens zijn er relatief veel gaten geconstateerd die in ernst variëren van Licht, Matig en

Ernstig.

• Voornamelijk de richels (hoogteverschillen) en de matige en ernstige gaten leiden tot

verkeersonveilige situaties mogelijk met letsel voor vooral tweewielers en voetgangers;

Op basis van de ernst en omvang van aangetroffen schade in relatie tot de CROW richtlijnen

voor asfaltverharding voor wegtype 4 (licht belaste weg) of wegtype 7 indien de weg ook als

fietspad dient, kan afgeleid worden dat voor verschillende schadebeelden de restlevensduur

nul bedraagt.

Tevens is sprake van achterstallig onderhoud. Voor CROW richtlijnen is sprake van

achterstallig onderhoud indien de richtlijn met twee ernstklassen wordt overschreden. Dat

geldt bijvoorbeeld voor oneffenheden en scheurvorming. De ernst- en omvangcombinaties

bedragen El (Ernstige oneffenheden in geringe omvang) respectievelijk E3 (Ernstige

scheurvorming in grote omvang). De richtlijn bedraagt voor onderhavig wegtypes M2 (matige

oneffenheden in enige omvang) respectievelijk El (Ernstige scheurvorming in geringe

omvang).

Uitgangspunten onderhoudsmaatregel [straatnaam]

Gelet op de gebruiksfunctie van de weg worden de volgende uitgangspunten gehanteerd:

• Prioriteit 1: verkeersveiligheid ten aanzien van voetgangers en tweewielers;

• Prioriteit 2: comfort ten aanzien van tweewielers en motorvoertuigen.

Uitgaande van deze twee prioriteiten wordt voor het bepalen van de onderhoudsmaatregel de

langs- en dwarsvlakheid van de verharding als doel gesteld.

Mogelijke onderhoudsmaatregelen

Opgemerkt wordt dat de in dit hoofdstuk genoemde onderhoudsmaatregelen slechts mogelijke

maatregelen zijn. Het betreft alleen een bespreking van mogelijke onderhoudsmaatregelen.

Tevens wordt opgemerkt dat gelet op de huidige conditie van de wegverharding het uitvoeren

van klein onderhoud in de vorm van het aanbrengen van zand en/of grind ter plaatse van de

onvlakheden en mede gelet op de verkeersonveiligheid geen optie meer is. De

verkeersveiligheid kan met deze klein onderhoudsmaatregelen niet gewaarborgd worden.

Voor het verkrijgen van een goede vlakheid van de huidige constructie kunnen de volgende

maatregelen worden uitgevoerd:

Alternatief 1: Halfverharding

(…)

Alternatief 2: Asfaltbeton verharding

(…)

Alternatief 3: Klinkerbestrating

(…)

Als bijlagen bij het rapport zijn tekeningen en foto’s van de toegangsweg gevoegd.

‘1. gedaagden hoofdelijk te veroordelen om binnen 6 weken na betekening van het in deze te

wijzen vonnis aan de weg [straatnaam] [plaats] een van de maatregelen uit te voeren

die in het inspectierapport van 5 oktober 2018 zijn geadviseerd door het bureau voor

Advisering en Inspectie in de Weg en Waterbouw te [kantoorplaats] , een en ander op straffe

van verbeurte van een jegens eiseressen hoofdelijk te verbeuren dwangsom van € 500,-

(zegge: vijfhonderd euro) per dag dat gedaagden daarmee in gebreke blijven tot een

maximum van € 25.000 euro (vijfentwintigduizend euro) en deze werkzaamheden af te

ronden binnen 12 weken na aanvang op straffe van verbeurte van een jegens eiseressen

hoofdelijk te verbeuren dwangsom van € 500,- (zegge: vijfhonderd euro) per dag dat

gedaagden daarmee in gebreke blijven tot een maximum van € 25.000 euro

(vijfentwintigduizend euro);

2. gedaagden hoofdelijk te veroordelen in de kosten van deze procedure te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf de dag van betekening van dit vonnis tot aan die der algehele

voldoening.’

Daaraan hebben [appellanten] met name het volgende ten grondslag gelegd:

‘De toegangsweg verkeert in deplorabele staat. De weg verbrokkelt, er zijn vele putten, er is sprake van grote scheurvorming, het losse materiaal en de hoogteverschillen leveren gevaarzettende omstandigheden op voor de weggebruikers. Bij regenval komen hele stukken weg blank te staan waardoor de putten niet meer zichtbaar zijn en deze voor nog gevaarlijker

situaties zorgen’ (inleidende dagvaarding nr. 12).

In het bestreden vonnis heeft de kantonrechter de vorderingen afgewezen.

De kantonrechter heeft daartoe in 1.6 van het vonnis het volgende overwogen:

‘ [appellante 2] heeft de door haar ingestelde vordering gegrond op de inhoud van het in haar

opdracht opgestelde inspectierapport. De uitkomsten van dit inspectierapport zijn tot stand

zijn gekomen op grond van criteria die gelden voor asfaltwegen. Deze verschillen van het in de samenwerkingsovereenkomst onder artikel 4 opgenomen criterium en hetgeen daarover door de kantonrechter in 2014 is overwogen. Dit betekent dat de door [appellante 2] ingestelde vorderingen grondslag missen en zullen worden afgewezen. Het voorgaande laat onverlet dat [geïntimeerde 1] dient te zorgen dat de weg als toegangsweg geschikt is en blijft.’

‘1. primair: de zaak terug te verwijzen naar de rechtbank om opnieuw behandeld te worden

door een rechter die dan wel tevens het eindvonnis zal wijzen, dan wel een zodanige

voorziening te treffen die u in goede justitie vermeent te behoren;

van het in deze te wijzen arrest aan de weg [straatnaam] [plaats] een aanvang te

(doen) nemen met een van de maatregelen die in het inspectierapport van 5 oktober

2018, paragraaf 6.4, bladzijde 8/9 zijn geadviseerd door het bureau voor Advisering en

Inspectie in de Weg en Waterbouw te [kantoorplaats] , een en ander op straffe van verbeurte

van een jegens appellanten hoofdelijk te verbeuren dwangsom van € 500,- (zegge:

vijfhonderd euro) per dag dat geïntimeerden daarmee in gebreke blijven tot een

maximum van € 25.000 euro (vijfentwintigduizend euro) en deze werkzaamheden af te

(doen) ronden binnen 12 weken na aanvang op straffe van verbeurte van een jegens

appellanten hoofdelijk te verbeuren dwangsom van € 500,- (zegge: vijfhonderd euro) per

dag dat geïntimeerden daarmee in gebreke blijven tot een maximum van € 25.000 euro

(vijfentwintigduizend euro);

hoofdelijk te veroordelen in de kosten van deze procedure, alsmede in de kosten van de

procedure in eerste aanleg te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf de dag van

betekening van dit arrest tot aan die der algehele voldoening.’

[appellanten] hebben geen stukken van de mondelinge behandeling overgelegd, zoals een proces-verbaal of aantekeningen, waaruit blijkt welke kantonrechter de mondelinge behandeling heeft gehouden. Indien waar is wat [appellanten] aanvoeren, heeft de kantonrechter een fundamenteel beginsel van burgerlijk procesrecht geschonden.

Dat beginsel is het onmiddellijkheidsbeginsel. Dit beginsel houdt in dat de beslissing behoort te worden gegeven door de rechter(s) ten overstaan van wie die mondelinge behandeling heeft plaatsgevonden, teneinde te waarborgen dat het verhandelde daadwerkelijk wordt meegewogen bij het tot stand komen van die beslissing. Uit het beginsel vloeit voort dat, indien op enig moment na de mondelinge behandeling het vervangen noodzakelijk blijkt van een of meer rechters ten overstaan van wie de mondelinge behandeling heeft plaatsgevonden, het gerecht dit voorafgaand aan de eerstvolgende uitspraak meedeelt aan partijen, onder opgave van de reden(en) voor het vervangen en de beoogde uitspraakdatum. Dit geldt voor elke uitspraak waarin een rechter ten overstaan van wie de mondelinge behandeling heeft plaatsgevonden voor het eerst door een andere rechter wordt vervangen. Elk van de bij de mondelinge behandeling verschenen partijen mag vervolgens verzoeken om een nadere mondelinge behandeling ten overstaan van de rechter(s) door wie de uitspraak zal worden gewezen. Dit verzoek mag slechts in bijzondere gevallen worden afgewezen. Het hof verwijst naar de uitspraken van de Hoge Raad van 31 oktober 2014 (ECLI:NL:HR:2014: 3076), 15 april 2016 (ECLI:NL:HR:2016:662), HR 20 maart 2020 (ECLI:NL:HR:2020:472) en HR 30 oktober 2020 (ECLI:NL:HR:2020:1711).

Of de toegangsweg voldoende is onderhouden om geschikt te zijn voor gebruik als toegangsweg, hangt af van de eisen die in de omstandigheden van dit geval aan de weg mogen worden gesteld. Daarbij komt het met name erop aan of de weg, gelet op het te verwachten gebruik of de bestemming daarvan, met het oog op het voorkomen van ongevallen deugdelijk is, waarbij ook van belang is hoe groot de kans is op het verwezenlijken van het gevaar van ongevallen en welke onderhoudsmaatregelen

mogelijk en redelijkerwijs te vergen zijn. Het hof knoopt in dit verband aan bij criteria die in de rechtspraak worden gehanteerd om na te gaan of een opstal, zoals een weg, een gebrek heeft waarvoor de beheerder aansprakelijk is (vergelijk onder meer HR 17 december 2010, ECLI:NL:HR:2010:BN6236). In het onderhavige geval is naar het oordeel van het hof met name van belang dat het gaat om een weg door een bos- en duingebied, die voor zover hier relevant alleen is bestemd voor toegang tot enkele woningen die in dat gebied zijn gelegen. De weg wordt voornamelijk gebruikt voor vervoer met auto’s en fietsen en door voetgangers. De personen die van de weg gebruik maken om naar en van de woningen te gaan, zoals de bewoners, bezoekers en bezorgers, zijn voor een deel van hoge leeftijd, zoals [appellante 1] en haar gasten.

[geïntimeerden] hebben ter afwering van de vorderingen van [appellanten] bij de kantonrechter uitdrukkelijk een beroep gedaan op de ‘kracht van gewijsde’ (bedoeld zal zijn: het gezag van gewijsde) van het vonnis van de kantonrechter van 3 december 2014.

Met een beroep op dat vonnis stellen zij dat de kantonrechter in september 2014 heeft vastgesteld dat de toegangsweg in goede staat was, dat de wijze waarop [geïntimeerden] onderhoud uitvoerden toen akkoord is bevonden en dat de toestand van de weg daarna niet is verslechterd. Zij menen dat bij het een en ander in aanmerking moet worden genomen dat de toegangsweg een bosweg is, die alleen toegankelijk is voor bestemmingsverkeer.

[naam] heeft in paragraaf 6.4 van zijn rapport enkele maatregelen besproken die [geïntimeerden] kunnen nemen voor het onderhoud van de toegangsweg. [appellanten] verlangen van [geïntimeerden] dat zij een van deze maatregelen uitvoeren.

In beginsel is het aan [geïntimeerden] om naar eigen inzicht te bepalen hoe de toegangsweg in een staat van onderhoud wordt gebracht, die de weg weer geschikt maakt voor gebruik als toegangsweg. Volgens [naam] is echter bij de huidige conditie van de wegverharding het uitvoeren van klein onderhoud in de vorm van het aanbrengen van zand en/of grind ter plaatse van de oneffenheden geen optie meer, omdat daarmee de verkeersveiligheid niet kan worden gewaarborgd. Er kan bij deze stand van zaken zonder nadere toelichting, die in deze procedure niet is gegeven, niet meer worden aangenomen dat het vullen van gaten of richels met behulp van Duomix nog toereikend is. Welke andere maatregelen dan [naam] in zijn rapport heeft beschreven, in het licht hiervan nog mogelijk en afdoende zijn om de toegangsweg weer geschikt te maken, hebben [geïntimeerden] niet aangegeven. Zij hebben evenmin omstandigheden aangevoerd die maken dat redelijkerwijs niet van hen kan worden gevergd om een van deze maatregelen te nemen. Onder deze omstandigheden is de vordering van [appellanten] , die [geïntimeerden] verplicht tot het nemen van een van de maatregelen die [naam] heeft besproken, toewijsbaar.

Enerzijds hebben [appellanten] vanwege de onveilige situatie belang bij het spoedig herstel van de toegangsweg. Anderzijds moeten [geïntimeerden] voldoende de gelegenheid te hebben om na te gaan welke van de maatregelen zij willen uitvoeren en om daarover afspraken te maken met het bedrijf dat het werk zal uitvoeren. De termijn waarbinnen het werk moet aanvangen stelt het hof daarom op vier maanden na betekening van dit arrest. Het hof begrijpt daarbij dat [appellanten] met hun eis 'een aanvang te (doen) nemen met een van de maatregelen' beogen dat het werk ter uitvoering van een van de maatregelen binnen deze termijn een aanvang neemt, en leest de vordering in die zin.

Om onduidelijkheid bij het ten uitvoer leggen van dit arrest te voorkomen, zal het hof bepalen dat het werk niet binnen een bepaalde termijn na aanvang van het werk moet zijn voltooid, maar binnen een bepaalde termijn na betekening van dit arrest. Deze termijn bepaalt het hof op zeven maanden. Hiermee staat vast op welke dag het werk moet aanvangen en op welke dag het werk moet zijn voltooid.

De dwangsom bepaalt het hof op € 100,00 per dag, met een maximum van

€ 20.000,00.

eerste aanleg:

hoger beroep:

en, opnieuw rechtdoende,

Dit arrest is gewezen door mrs. W.J.J. Los, L.S. Frakes en G.J.S. Bouwens en is in het openbaar uitgesproken door de rolraadsheer op 9 februari 2021.

griffier rolraadsheer