ECLI:NL:HR:2021:620
public
2021-05-21T10:15:52
2021-04-19
Raad voor de Rechtspraak
Hoge Raad
2021-04-20
20/02768
Cassatie
NL
Strafrecht
Conclusie: ECLI:NL:PHR:2021:227
Rechtspraak.nl
SR-Updates.nl 2021-0121
RvdW 2021/526
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:HR:2021:620
public
2021-04-20T16:31:10
2021-04-20
Raad voor de Rechtspraak
ECLI:NL:HR:2021:620 Hoge Raad , 20-04-2021 / 20/02768

OM-cassatie. Vrijspraak t.z.v. rijden onder invloed van MDMA, art. 8.5 WVW 1994. Onderzoek a.b.i. art. 8.5 WVW 1994 niet uitgevoerd binnen vereiste anderhalf uur maar na 2 uur en 10 minuten. Behoort art. 12.3 Besluit alcohol, drugs en geneesmiddelen in het verkeer tot stelsel van strikte waarborgen? Van ‘een onderzoek’ a.b.i. art. 8.5 WVW 1994 is slechts sprake indien waarborgen zijn nageleefd waarmee wetgever dat onderzoek met het oog op betrouwbaarheid van resultaten daarvan heeft omringd (vgl. HR:2020:1684). Aan de in art. 12.3 Besluit opgenomen termijnstelling (anderhalf uur) ligt blijkens toelichting daarop in de kern ten grondslag dat door tijdsverloop concentratie van de in art. 2 Besluit aangewezen stoffen in het bloed vermindert, waardoor langer durend tijdsverloop ertoe kan leiden dat de in het afgenomen bloed gemeten concentratie onder toegestane grenswaarde komt. Daarmee wordt “risico steeds groter (...) dat bestuurder t.a.v. wie o.b.v. speekselonderzoek of onderzoek van psychomotorische functies en oog- en spraakfuncties een verdenking van drugsgebruik is gerezen, n.a.v. bloedonderzoek vrijuit gaat”. Dat betekent echter niet dat onderzoek waarbij eerst na verstrijken van tijdsbestek van anderhalf uur bloed is afgenomen, geen betrouwbaar resultaat geeft van de (voor bewezenverklaring beslissende) op dat moment in afgenomen bloed aanwezige concentratie van die stoffen. Daaruit volgt dat voorschrift niet rechtstreeks in verband staat met juistheid en betrouwbaarheid van resultaten van verricht onderzoek. ‘s Hofs oordeel dat, nu verrichte bloedafname niet binnen het in art. 12.3 Besluit genoemde tijdsbestek is verricht, geen sprake is geweest van ‘een onderzoek’ ex art. 8.5 WVW 1994 en dat daarom verdachte van het hem tlgd. moet worden vrijgesproken, is gelet op het voorgaande niet juist. Volgt vernietiging en terugwijzing.

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

STRAFKAMER

Nummer 20/02768

Datum 20 april 2021

ARREST

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het gerechtshof Amsterdam van 3 september 2020, nummer 23-003304-19, in de strafzaak

tegen

[verdachte],

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1984,

hierna: de verdachte.

1Procesverloop in cassatie

Het beroep is ingesteld door het openbaar ministerie. Het heeft bij schriftuur een cassatiemiddel voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De advocaat-generaal B.F. Keulen heeft geconcludeerd tot vernietiging van het bestreden arrest en terugwijzing van de zaak naar het Gerechtshof Amsterdam teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

2Beoordeling van het cassatiemiddel

2.1

Het cassatiemiddel klaagt onder meer over het oordeel van het hof dat artikel 12 lid 3 van het Besluit Alcohol, drugs en geneesmiddelen in het verkeer (hierna: Besluit) behoort tot de strikte waarborgen waarmee het onderzoek als bedoeld in artikel 8 lid 5 van de Wegenverkeerswet 1994 (hierna: WVW 1994) is omringd.

2.2.1

Aan de verdachte is tenlastegelegd dat:

“hij, op of omstreeks 2 juli 2018, te Amsterdam, een voertuig, te weten een personenauto, heeft bestuurd of als bestuurder heeft doen besturen, na gebruik van meer in artikel 2, bij het Besluit alcohol, drugs en geneesmiddelen in het verkeer, aangewezen stoffen als groep, als bedoeld in artikel 8, eerste lid van de Wegenverkeerswet 1994, te weten MDMA, terwijl ingevolge een onderzoek in de zin van artikel 8 van de WVW94, het totale gehalte in zijn bloed van de bij die stoffen vermelde meetbare stoffen 130 microgram MDMA per liter bloed bedroeg, zijnde hoger dan het totale gehalte van de in artikel 3 van het genoemd Besluit, bij die stoffen of groep van stoffen vermelde grenswaarde.”

2.2.2

Het hof heeft de verdachte van het hem tenlastegelegde vrijgesproken. Het hof heeft daartoe het volgende overwogen:

“Naar het oordeel van het hof is niet wettig en overtuigend bewezen hetgeen de verdachte is ten laste gelegd, zodat de verdachte hiervan moet worden vrijgesproken en overweegt hiertoe als volgt.

Uit het dossier blijkt dat op 2 juli 2018 om 10.14 uur de verbalisanten de melding krijgen van een verkeersongeval op de A10 West te Amsterdam. Om 10.15 vorderen de verbalisanten van de bestuurder, de latere verdachte, de medewerking aan een speekseltest. Uit de speekseltest blijkt een indicatie voor MDMA, amfetamine en cocaïne. Op 2 juli 2018 om 12.25 uur wordt van de verdachte bloed afgenomen. Daarmee staat vast dat niet binnen 90 minuten na de vordering om mee te werken aan een speekseltest bloed is afgenomen van de verdachte en de vraag die het hof dient te beantwoorden is welke gevolgen aan deze overschrijding van de 90-minuten-termijn dienen te worden verbonden.

Op grond van artikel 12, derde lid, van het Besluit moet de bloedafname plaatsvinden binnen anderhalf uur (hierna: de 90-minuten-termijn) nadat de verdachte – voor zover hier van belang – is gevorderd medewerking te verlenen aan een speekseltest. De voorgeschreven termijn van 90 minuten is blijkens de Nota van Toelichting deels gegrond op praktische overwegingen, gelet op het streven te voorkomen dat “kostbare tijd en capaciteit” wordt verspild en dat een verdachte onnodig van zijn vrijheid wordt beroofd, dit met het oog op de (veronderstelde) halfwaardetijd van verdovende middelen. Bij die praktische invalshoek sluit aan dat onder de hiervoor genoemde bijzondere omstandigheden de 90-minuten-termijn niet geldt. Tegelijkertijd moet worden geconstateerd dat de Nota van Toelichting geen enkel aanknopingspunt biedt voor de veronderstelling dat (bij de wetgever) duidelijkheid bestaat over de halfwaardetijd van verdovende middelen, terwijl noch in het Besluit noch in de Nota van Toelichting melding is gemaakt van enig onderscheid naargelang de aard van de afzonderlijke verdovende middelen (waarbij nog zij opgemerkt dat de passage met de verwijzing naar aantallen bestuurders die na één of anderhalf uur nog positief zouden testen op GHB en cannabis niet in het SWOV-rapport is terug te vinden). Daar komt bij dat de bloedafname niet aan een termijn van 90 minuten is gebonden in de situatie dat die bloedafname alleen dient om het alcoholgehalte in het bloed te bepalen. De gedachte daarachter, aldus de Nota van Toelichting, is dat de werkzame stof van alcohol (ethanol) in het bloed “in tegenstelling tot drugs en geneesmiddelen, volgens een vast patroon afbreekt, waardoor alcohol bij overschrijding van de daarvoor vastgestelde grenswaarde, afhankelijk van de genuttigde hoeveelheid nog vele uren na het moment van inname in het bloed van betrokkene aantoonbaar kan zijn. De alcoholconcentratie in bloed kan bovendien in de tijd worden teruggerekend”. Tegen die achtergrond strekt de 90-minuten-termijn er kennelijk mede toe de juistheid te waarborgen van de vaststelling van de concentratie van een of meer verdovende middelen in het bloed van een verdachte. Verder verdient opmerking dat de (termijn van) 90 minuten als een vrij absolute grens is bepaald (behoudens voornoemde bijzondere omstandigheden). Bij die absolute grens past ook de stelligheid waarmee in de Nota van Toelichting wordt opgemerkt dat na het verstrijken van de 90-minuten-termijn van een verdachte geen bloed meer mag worden afgenomen en hij vrijuit gaat.

Naar het oordeel van het hof volgt uit het voorgaande dat het voorschrift dat het afnemen van bloed binnen een termijn van 90 minuten moet plaatsvinden, moet worden gerekend tot de (strikte) waarborgen waarmee de wetgever het in artikel 8, vijfde lid, WVW 1994 bedoelde onderzoek heeft omringd. Artikel 359a Sv is in een situatie als de onderhavige niet van toepassing.

Een en ander brengt mee dat de 90-minuten-termijn in deze zaak niet in acht is genomen en dat vervolgens de vraag beantwoordt dient te worden of sprake is geweest van bijzondere omstandigheden die een overschrijding van de 90-minuten-termijn rechtvaardigen. Immers, de 90-minuten-termijn geldt niet indien zich bijzondere omstandigheden voordoen. In de Nota van Toelichting worden als voorbeelden van dergelijke omstandigheden genoemd: een door een verkeersongeval ernstig verwonde verdachte van wie tijdelijk geen bloed kan worden afgenomen vanwege de medische behandeling die hij moet ondergaan en de niet tijdige beschikbaarheid van een arts of verpleegkundige omdat die is opgeroepen voor het verrichten van een levensreddende handeling.

Uit het proces-verbaal van de verbalisanten [verbalisant 1] en [verbalisant 2] blijkt dat de verdachte, na het ongeluk, in staat was om op straat mee te werken aan een speekseltest. Op dat moment was dus geen sprake van een omstandigheid zoals bedoeld in de Nota van Toelichting waardoor de verdachte vanwege medische redenen niet mee zou kunnen werken aan een onderzoek in de zin van art. 8 WVW. Uit het proces-verbaal van de politie blijkt niet dat sprake is van ernstig medisch letsel die direct ingrijpen noodzakelijk maakte waardoor bloedafname ondergeschikt gemaakt diende te worden aan bijvoorbeeld levensreddend handelen.

Voorts staat in het proces-verbaal van de politie dat de verdachte in verband met zijn gezondheidstoestand overgebracht is naar het OLVG. Behalve dat de verdachte onder andere sloom is, herhaald snuift, waterige/wazige ogen heeft en moeilijk uit de auto komt, hetgeen de verbalisanten (lijken te) koppelen aan het gebruik van drugs, behelst het proces-verbaal verder niets omtrent de gezondheidstoestand van de verdachte. Dat de verbalisanten direct na aankomst bij het ongeval en voor het overbrengen van de verdachte naar het ziekenhuis de verdachte vorderen om mee te werken aan een speekseltest bevestigt dat geen sprake was van een levensbedreigende situatie.

Vervolgens wordt na 2 uur en 10 minuten door een arts bloed afgenomen om de eventuele hoeveelheid verdovende middelen bij de verdachte vast te stellen. Als reden dat niet eerder, binnen 90 minuten bloed afgenomen kon worden bij de verdachte wordt in het proces-verbaal vermeld dat eerst een MRI- en Echo-onderzoek plaats diende te vinden. Hoewel het zeer goed voorstelbaar en zelfs begrijpelijk is dat de verbalisanten een medisch onderzoek niet wilde onderbreken of vertragen is in het proces-verbaal van de politie niet gebleken dat het onderbreken van die onderzoeken onwenselijk en/of gevaarlijk voor de verdachte was dan wel dat zij pogingen hebben gedaan om bloed af te laten nemen maar dat zij daarvoor geen toestemming hebben gekregen van de artsen in het ziekenhuis. Voorts is in het proces-verbaal niets opgenomen dat ander medisch personeel niet beschikbaar was om bloed af te nemen bij de verdachte vanwege dringende werkzaamheden elders.

Nu vast staat dat de 90-minuten-termijn is overschreden en in het proces-verbaal van de politie onvoldoende aanknopingspunten te vinden zijn die een overschrijding van de termijn van 90 minuten rechtvaardigen zal het hof het resultaat van het bloedonderzoek niet voor het bewijs gebruiken, zodat de verdachte, bij gebreke van andere bewijsmiddelen, zal worden vrijgesproken.”

2.3.1

De tenlastelegging is toegesneden op artikel 8 lid 5 WVW 1994. Daarom moet worden aangenomen dat het in de tenlastelegging voorkomende begrip ‘onderzoek’ is gebruikt in de betekenis die dat begrip heeft in die bepaling.

2.3.2

Bij de beoordeling van het cassatiemiddel zijn de volgende bepalingen – zoals deze luidden ten tijde van de tenlastegelegde gedraging – van belang:

- artikel 8 lid 5 WVW 1994:

“Het is een ieder verboden een voertuig te besturen of als bestuurder te doen besturen na gebruik van een of meer van de bij algemene maatregel van bestuur aangewezen stoffen als bedoeld in het eerste lid, waardoor het gehalte in zijn bloed van de bij de stof vermelde meetbare stof, of in geval van gebruik van meer stoffen als bedoeld in het eerste lid die bij algemene maatregel van bestuur aangewezen zijn als groep, het totale gehalte in zijn bloed van de bij die stoffen vermelde meetbare stoffen, bij een onderzoek hoger blijkt te zijn dan de daarbij vermelde grenswaarde. Indien een van de bij algemene maatregel van bestuur aangewezen stoffen of alcohol in combinatie wordt gebruikt met een of meer andere van deze aangewezen stoffen of met een van de stoffen als bedoeld in het eerste lid die niet bij deze algemene maatregel van bestuur zijn aangewezen, geldt voor iedere aangewezen stof of alcohol afzonderlijk een bij algemene maatregel van bestuur vast te stellen grenswaarde. Die grenswaarde is gelijk aan de laagst meetbare hoeveelheid van die stof of alcohol die niet op natuurlijke wijze in het bloed aanwezig kan zijn.”

- artikel 1, aanhef en onder b, Besluit:

“In dit besluit en de daarop rustende bepalingen wordt verstaan onder:

(...)

b. bloedonderzoek: een onderzoek als bedoeld in artikel 8, tweede lid, onder b, derde lid, onder b, of vijfde lid, van de Wegenverkeerswet 1994 (...) dat betrekking heeft op het gebruik van alcohol of een of meer van de in artikel 2 aangewezen stoffen.”

- artikel 2 Besluit:

“Als stoffen als bedoeld in artikel 8, vijfde lid, van de Wegenverkeerswet 1994 worden aangewezen: amfetamine, methamfetamine, cocaïne, MDMA, MDEA, MDA, cannabis, heroïne, morfine, GHB, gamma butyrolacton en 1,4-butaandiol.”

- artikel 12 lid 3 Besluit:

“Indien het bloedonderzoek is gericht op de vaststelling van het gebruik van een of meer van de in artikel 2 aangewezen stoffen of een of meer van de stoffen, bedoeld in artikel 8, eerste lid, van de Wegenverkeerswet 1994 (...) geschiedt de bloedafname uiterlijk binnen anderhalf uur nadat de verdachte is gevorderd zijn medewerking te verlenen aan een voorlopig onderzoek als bedoeld in artikel 4 of 8 of, indien die vordering niet is gedaan, binnen anderhalf uur na het eerste contact tussen de opsporingsambtenaar en de verdachte dat aanleiding was om de verdachte te vragen zijn medewerking te verlenen aan het bloedonderzoek. Van die termijn kan alleen vanwege bijzondere omstandigheden worden afgeweken. De vorige volzinnen zijn niet van toepassing indien het bloedonderzoek is gericht op de vaststelling van het gebruik van alcohol.”

2.3.3

De nota van toelichting bij het Besluit, zoals weergegeven in Staatsblad 2016, 529, houdt onder meer het volgende in:

“In het derde lid van artikel 12 is geregeld dat de bloedafname van de verdachte uiterlijk binnen anderhalf uur geschiedt nadat hij is gevorderd om mee te werken aan een speekselonderzoek of een onderzoek van de psychomotorische functies en de oog- en spraakfuncties of, indien hij niet daartoe is gevorderd, binnen anderhalf uur na het eerste contact tussen de opsporingsambtenaar en de verdachte dat aanleiding was om de verdachte te vragen zijn medewerking te verlenen aan het bloedonderzoek. Van die termijn kan slechts vanwege bijzondere omstandigheden worden afgeweken. Aanleiding voor het opnemen van deze termijn is het feit dat de SWOV in haar advies over het ontwerp van dit besluit te kennen heeft gegeven dat zij voorstander is van een zo kort mogelijke tijd tussen het eerste contact van de opsporingsambtenaar met de bestuurder en het moment waarop hij van hem bloed laat afnemen. Volgens de SWOV past daarbij niet het recht van de verdachte op een tweede bloedafname dat in het ontwerp van het besluit was opgenomen. Het argument dat de SWOV voor dit standpunt aanvoert, is dat naarmate de tijd verstrijkt de werkzame stof van een bewustzijnsbeïnvloedende stof als cannabis, cocaïne en GHB steeds meer in het bloed van de bestuurder afbreekt als gevolg waarvan het risico steeds groter wordt dat de bestuurder ten aanzien van wie op basis van een speekselonderzoek of een onderzoek van de psychomotorische functies en de oog- en spraakfuncties een verdenking van drugsgebruik is gerezen, naar aanleiding van het bloedonderzoek vrijuit gaat, niet omdat hij niet boven de grenswaarde aan het verkeer heeft deelgenomen, maar louter doordat door het verstrijken van de tijd de concentratie van de werkzame stof van die drug onder de grenswaarde is gekomen. Ieder half uur kan die concentratie namelijk bij bepaalde stoffen halveren. Volgens de SWOV zouden er door deze zogenaamde halfwaardetijd bij een wachttijd van een uur voordat bloed van een verdachte wordt afgenomen, nog maar 27 van de 71 Nederlandse bestuurders die in het kader van het Europese DRUID-onderzoek positief op het gebruik van GHB en cannabis zijn getest, boven de in artikel 3, eerste lid, bepaalde grenswaarden uitkomen. Wanneer het bijvoorbeeld anderhalf uur zou duren voordat bloed wordt afgenomen, zouden slechts 18 van de 71 Nederlandse bestuurders die in het kader van het DRUID-onderzoek positief op het gebruik van die drugs zijn getest, boven deze grenswaarden blijven, terwijl dat er bij een wachttijd van een half uur 43 zouden zijn. Doorgaans is na een tijdsverloop van vier uur na gebruik van deze drugs geen spoor meer in het bloed van betrokkene terug te vinden.

Naar aanleiding van het advies van de SWOV heb ik het recht op een tweede bloedafname van de verdachte dan ook heroverwogen. Dat recht was overgenomen uit artikel 15 van het ingetrokken Besluit alcoholonderzoeken. In de tijd waarin dat artikel tot stand kwam, werd ervan uitgegaan dat van een verdachte in beginsel niet binnen een uur na zijn aanhouding bloed zou (kunnen) worden afgenomen. De reden daarvoor was dat in die tijd artsen pas doorgaans na een uur beschikbaar waren. Omdat naarmate de tijd verstrijkt een steeds lager gehalte van de werkzame stof van een bewustzijnsbeïnvloedende stof als alcohol in bloed kan worden gemeten, zou een verdachte bij wie wel in een bijzonder geval binnen een uur bloed zou worden afgenomen, in een nadeliger positie komen te verkeren dan de verdachte bij wie dat na een uur zou gebeuren. Vandaar dat het ten tijde van de totstandkoming van artikel 15 gerechtvaardigd werd geoordeeld dat de eerst bedoelde verdachte na dat uur nog een keer bloed kon laten afnemen en dat het bloedonderzoek dat het laagste alcoholpromillage opleverde, bepalend was voor een eventuele vervolging op grond van artikel 8 van de Wegenverkeerswet 1994. Op die manier had ook de bestuurder profijt van het tijdsverloop.

Aan het recht op een tweede bloedafname kleven echter, zoals de SWOV in haar advies ook heeft laten zien, belangrijke nadelen. In de eerste plaats is daaraan het hiervoor vermelde risico verbonden dat een verdachte naar aanleiding van een bloedonderzoek vrijuit gaat, niet omdat hij niet boven de grenswaarde aan het verkeer heeft deelgenomen, maar louter doordat door het verstrijken van de tijd de concentratie van de werkzame van de stof van een drug onder de grenswaarde is gekomen. Dat is vanuit oogpunt van verkeersveiligheid uiteraard ongewenst. Dat nadeel kent bovendien als keerzijden dat die bestuurder, achteraf bezien, onnodig van zijn vrijheid is beroofd en de betrokken opsporingsambtenaar en arts of verpleegkundige onnodig inspanningen hebben geleverd. De hiervoor beschreven situaties uit het advies van de SWOV tonen aan dat dat niet ondenkbeeldig is.

Met de SWOV ben ik, alles afwegende, bij nader inzien van mening dat een tweede bloedonderzoek de effectiviteit van het verbod op het deelnemen aan het verkeer onder invloed van een bewustzijnsbeïnvloedende stof niet ten goede komt. Ik heb er daarom voor gekozen dat recht niet in dit besluit op te nemen, ook niet voor het geval iemand onder invloed is van alcohol of een geneesmiddel, omdat ook die stoffen in de tijd afbreken, maar in plaats daarvan in artikel 12, derde lid, van dit besluit het uitgangspunt neer te leggen dat van een verdachte zo snel mogelijk bloed wordt afgenomen opdat de factor tijd zo min mogelijk in zijn voordeel is. Uiterlijk binnen anderhalf uur na het moment waarop de verdachte is gevorderd om mee te werken aan een speekselonderzoek of een onderzoek van de psychomotorische functies en de oog- en spraakfuncties of, indien hij niet daartoe is gevorderd, binnen anderhalf uur na het eerste contact tussen de opsporingsambtenaar en de verdachte dat aanleiding was om de verdachte te vragen zijn medewerking te verlenen aan het bloedonderzoek, moet van hem bloed worden afgenomen. Na die termijn mag geen bloed meer van hem worden afgenomen en gaat hij vrijuit, tenzij er sprake is van een bijzondere omstandigheid. Een voorbeeld van een dergelijke omstandigheid is de situatie dat de verdachte ernstige verwondingen heeft opgelopen bij een verkeersongeval en een arts oordeelt dat bij hem tijdelijk geen bloed kan worden afgenomen omdat hij zo snel mogelijk moet worden behandeld. Een bijzondere omstandigheid kan ook zijn dat een arts of verpleegkundige buiten zijn toedoen, bijvoorbeeld omdat hij opgeroepen wordt voor het verrichten van een levensreddende handeling, niet op tijd beschikbaar is. Het enkele feit dat een arts of verpleegkundige tegen de met hem door de politie gemaakte afspraken niet aanwezig is om bloed af te nemen, maakt van die omstandigheid echter geen bijzondere omstandigheid.

In het geval waarin de bloedafname bij de verdachte meer dan anderhalf uur na aanvang van de hiervoor genoemde termijn heeft plaatsgevonden, is het van belang dat de bijzondere omstandigheid die daaraan ten grondslag heeft gelegen, in het proces-verbaal wordt opgenomen opdat naderhand kan worden getoetst of inderdaad daarvan sprake is geweest.

Omdat er goede afspraken tussen de politie en artsen bestaan over het afnemen van bloed ten behoeve van controles in het verkeer en er met de inwerkingtreding van de eerder aangehaalde wet van 26 september 2014 ook verpleegkundigen kunnen worden ingezet voor het afnemen van bloed bij bestuurders van voertuigen, als gevolg waarvan de groep van personen die bloed kunnen afnemen in de sector «wegverkeer» waarin het aantal deelnemers het hoogst is, aanzienlijk in omvang toeneemt, is de verwachting gerechtvaardigd dat het bloed van een verdachte binnen de gekozen termijn van anderhalf uur zal kunnen worden afgenomen. Bovendien zal de wetenschap dat een werkzame stof van een bewustzijnsbeïnvloedende stof snel kan afbreken, ervoor zorgen dat de opsporingsambtenaren er alles aan gelegen is om de bloedafname zo snel mogelijk binnen die termijn te laten geschieden.

De gestelde termijn is niet alleen in het voordeel van de verkeersveiligheid en opsporingsambtenaren, artsen en verpleegkundigen, maar ook van verdachten. Opsporingsambtenaren, artsen en verpleegkundigen zullen daardoor hun kostbare tijd en capaciteit alleen aan die mensen besteden die naar verwachting vervolgd kunnen worden en verdachten zullen zo kort mogelijk en zo min mogelijk onnodig van hun vrijheid worden beroofd.

Los van de situatie waarin zich een bijzondere omstandigheid voordoet, geldt het uitgangspunt dat de bloedafname van de verdachte aan de maximale termijn van anderhalf uur gebonden is, op grond van artikel 12, derde lid, niet indien de bloedafname ten behoeve van de uitvoering van een bloedonderzoek plaatsvindt dat enkel en alleen op het bepalen van de hoeveelheid alcohol in het bloed van de verdachte gericht is. De gedachte daarachter is dat ethanol – dat is de werkzame stof van alcohol – in het bloed, in tegenstelling tot drugs en geneesmiddelen, volgens een vast patroon afbreekt, waardoor alcohol bij overschrijding van de daarvoor vastgestelde grenswaarde, afhankelijk van de genuttigde hoeveelheid nog vele uren na het moment van inname in het bloed van betrokkene aantoonbaar kan zijn. De alcoholconcentratie in bloed kan bovendien in de tijd worden teruggerekend. Een bloedonderzoek naar het gebruik van alcohol kan daarom ook na de termijn van anderhalf uur nog zinvol zijn. Uiteraard dient de bloedafname voor een dergelijk onderzoek wel binnen een redelijke termijn te gebeuren opdat de verdachte niet nodeloos van zijn vrijheid wordt beroofd.

Voor de inzet van het speekselonderzoek en het onderzoek van de psychomotorische functies en de oog- en spraakfuncties ter vaststelling van het gebruik van drugs of geneesmiddelen door de bestuurder is in dit besluit geen maximale termijn gesteld omdat die termijn uit de aard der zaak al voor die onderzoeken geldt nu het bloedonderzoek dat op die onderzoeken volgt, al aan een maximale tijdspanne is gebonden.”

2.4.1

Vooropgesteld moet worden dat van ‘een onderzoek’ zoals bedoeld in artikel 8 lid 5 WVW 1994 slechts sprake is indien de waarborgen zijn nageleefd waarmee de wetgever dat onderzoek met het oog op de betrouwbaarheid van de resultaten daarvan heeft omringd (vgl. HR 27 oktober 2020, ECLI:NL:HR:2020:1684).

2.4.2

Aan de in artikel 12 lid 3 Besluit opgenomen termijnstelling ligt, blijkens de onder 2.3.3 weergegeven toelichting daarop, in de kern ten grondslag dat door tijdsverloop de concentratie van de in artikel 2 Besluit aangewezen stoffen in het bloed vermindert, waardoor een langer durend tijdsverloop ertoe kan leiden dat de in het afgenomen bloed gemeten concentratie onder de toegestane grenswaarde komt. Daarmee wordt “het risico steeds groter (...) dat de bestuurder ten aanzien van wie op basis van een speekselonderzoek of een onderzoek van de psychomotorische functies en de oog- en spraakfuncties een verdenking van drugsgebruik is gerezen, naar aanleiding van het bloedonderzoek vrijuit gaat”. Dat betekent echter niet dat een onderzoek waarbij eerst na het verstrijken van het tijdsbestek van anderhalf uur bloed is afgenomen, geen betrouwbaar resultaat geeft van de – voor de bewezenverklaring beslissende – op dat moment in het afgenomen bloed aanwezige concentratie van die stoffen. Daaruit volgt dat het voorschrift niet rechtstreeks in verband staat met de juistheid en betrouwbaarheid van de resultaten van het verrichte onderzoek.

2.4.3

Het hof heeft geoordeeld dat, nu de verrichte bloedafname niet binnen het in artikel 12 lid 3 Besluit genoemde tijdsbestek van anderhalf uur is verricht, geen sprake is geweest van ‘een onderzoek’ als bedoeld in artikel 8 lid 5 WVW 1994 en dat daarom de verdachte van het hem tenlastegelegde moet worden vrijgesproken. Dat oordeel is, gelet op het vorenstaande, niet juist.

2.5

De klacht is gegrond. Dat brengt mee dat bespreking van het restant van het cassatiemiddel niet nodig is.

3Beslissing

De Hoge Raad:

- vernietigt de uitspraak van het hof;

- wijst de zaak terug naar het gerechtshof Amsterdam, opdat de zaak opnieuw wordt berecht en afgedaan.

Dit arrest is gewezen door de vice-president J. de Hullu als voorzitter, en de raadsheren M.J. Borgers en M. Kuijer, in bijzijn van de waarnemend griffier E. Schnetz, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van 20 april 2021.